Mijn reisverhaal Rusland. Een inleiding.

Waarheen we dit jaar gingen? Waarheen we dit jaar op reis gingen? Die vraag werd ons gesteld.  Meermaals.  Een vraag verdient een antwoord.  Dat deden we dus.  Wij antwoordden.  Rusland, zeiden wij de ene keer.  De andere keer zeiden wij de Russische Federatie.  Want dat is de officiële naam.  We zeiden het niet luidop.  We zeiden het stilletjes.  Dat stilletjes praten vindt zijn oorzaak niet in de reisbestemming op zich.  Eerder is het een persoonsgebonden oorzaak.  Wij fluisteren omwille van één persoon.  Vladimir Poetin.  Die man doet ons fluisteren.  Omdat wij beseffen dat hij niet meteen het toonbeeld is van democratie.  Een dictatuur kan Rusland heel misschien nog niet genoemd worden.  Dat zou heel misschien een stapje te ver zijn.  Met geladen begrippen moeten we uitkijken.  Daarmee moeten wij voorzichtig omspringen.  Juister zou het zijn Rusland een autocratie te noemen.  Een regeringsvorm waarbij een ongelimiteerde macht wordt uitgeoefend door één persoon.  Met ons afreizen naar dat land lijken wij bestaansrecht te geven aan die discutabele manier van regeren.  Met ons afreizen lijken wij afstand te nemen van onze zin voor kritiek.  Dat beseffen wij.  Dat besef doet ons daarom fluisteren.  Alsof we het willen stilhouden.  

 

Vele redenen kunnen gevonden worden om thuis te blijven.  Ik denk aan Anna Politkovskaya.  Ik denk aan Alexander Litvinenko.  Ik denk aan Boris Nemtsov.  Vele opposanten van het Poetin regime worden onder druk gezet, in de cel gegooid en fysiek bedreigd.  Heel soms worden ze zelfs in koelen bloede vermoord.  Telkens weer is er bij die moorden dat beschuldigende vingertje, dat in de richting van het Kremlin wijst.  

 

Ik denk aan de zorgwekkende greep van de overheid op de media.  Zowel het aantal mediaorganisaties behorend tot de staat, als commerciële media in handen van oligarchen die loyaal zijn aan het Kremlin, is gestegen.  Slechts een klein hoopje onbelangrijke media blijft over om progressieve intellectuelen enigszins tegemoet te komen.  Ook de onbeperkte toegang tot het internet wordt strikt gereglementeerd.  Zo kan Poetin websites blokkeren zonder dat van tevoren te melden en zonder tussenkomst van een rechter.  Na het aannemen van deze wet groeiden zowel de redenen waarom een website uit de lucht kan gehaald worden als het register met het aantal verboden sites.  Onder schadelijke websites die offline zijn gehaald, bevinden zich kritische nieuwssites en blogs van oppositieleden.  Onder die schadelijke websites bevindt zich ook de site van politicus Alexey Navalny omdat die extremistisch zou zijn.

 

Ik denk aan de maatregelen om de activiteiten van ngo’s beter te kunnen controleren.  Sinds enkele jaren kunnen ngo’s die financiering uit het buitenland ontvangen, worden gebrandmerkt als ‘buitenlandse agent’.  Internationale organisaties kunnen worden aangemerkt als ‘ongewenst’ en moeten in dat geval hun activiteiten in Rusland staken.  Alweer pogingen om mogelijke oppositie in de kiem te smoren.

 

Ik denk aan de houding van Rusland tegenover holebi’s.  Zo was er kort vóór ons afreizen die uitspraak van tv-presentator Andrei Afanasjev op de Russische satellietzender Tsargrad.  Die zender werd opgericht door Konstantin Malofeev, een zakenman die de Russische president steunt.  Afanasjev zei vliegtuigtickets enkele reis te willen betalen aan Russische geperverteerden.  Hij zou willen dat zij naar een plek verhuizen waar zij openlijk kunnen toegeven aan hun zonden.  Verder zei hij dat het om sodomieten gaat of mensen met een andere vorm van seksuele perversie.  Hij staat niet alleen met die uitspraken.  Hij wordt hierin bijgetreden door hoge vertegenwoordigers van de Russisch-Orthodoxe Kerk.  Al die haatdragende uitlatingen hebben wel degelijk hun uitwerking op het samenleven.  Het aantal gewelddadige haatmisdrijven jegens holebi’s gaat in stijgende lijn.  Homofoob geweld blijkt geen uitzondering te zijn.

 

Ik schrijf het bovenstaande neer en besef plots dat ik wel heel wat redenen kan aanhalen om toch maar niet af te reizen naar Rusland.  Net als Het Goede Doel in zijn hitsingle ‘België’ zou ik moeten concluderen dat Rusland net iets te ver gaat.  Dat ik dus zou moeten thuisblijven.  Maar een kosten-batenanalyse is onvolledig zonder een opsomming van de baten.  Die baten zijn er.

 

Ik denk aan Garry Kasparov.  Ik denk aan Alexey Navalny.  Ik denk aan Nadja Tolokonnikova van Pussy Riot.  Hoe zij, ondanks persoonlijke intimidaties en dreigementen, toch volhouden oppositie te voeren.  Ik denk aan de grote culturele verwezenlijkingen van Rusland.  Ik denk aan het Russische schrijverslandschap.  Fjodor Dostojevski.  Leo Tolstoj.  Nikolaj Gogol.  Maksim Gorki.  Vasili Grossman.  Ivan Toergenjev.  Ik denk aan het Russische ballet.  Roedolf Noerejev.  Ida Rubinstein.  Vaslav Nijinsky.  Maja Plisetskaja.  Ik denk aan de Russische componisten.  Sergej Prokofjev.  Sergej Rachmaninov.  Dmitri Sjostakovitsj.  Peter Tsjaikovski.  Ik denk aan de Hermitage.  Ik denk aan het Bolsjojtheater.  Ik denk.  Ik denk.  Ik denk.

 

Het kan vreemd klinken.  Toch is het zo.  De beknopte baten halen het op de rijkelijk gedocumenteerde kosten.  Maar achter die baten schuilt een hele wereld.  Een tot op heden onontdekte wereld.  Dat besef ik.  Daarom winnen de culturele beweegredenen van de politieke.  Tegenover een reden om niet te gaan kan ik telkens een reden plaatsen om wel te gaan.  Het ene heft het andere op.  Afhankelijk van het moment zal het negatieve het halen.  De andere keer zal het positieve het halen.  Dit moment bepaalde dat ik moest gaan.  Ik moest ter plaatse gaan.  Ter plaatse kijken.  Veldonderzoek was nodig.  Ik zou zelf moeten oordelen.  Zelf moeten wikken en wegen.  Om dan te besluiten.  Ik zou afreizen.  Naar Rusland.  Ik was nieuwsgierig én kritisch.  Ik zou dus afreizen.  Maar ik zeg het stilletjes.

 

Mijn reisverhaal Rusland.  Dag 1: Brussel – Frankfurt – Sint-Petersburg.  Te lezen op dinsdag 29/08/2017.